Theo số liệu thống kê của Bộ GD&ĐT hiện nay, cả nước có khoảng trên 10.000 người đang đi du học tự túc. Song thực tế, con số này còn lớn hơn gấp bội. Bởi Bộ chỉ biết những người đi qua các trung tâm dịch vụ thuộc Bộ, mà số này chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ. Phần lớn du học sinh đi theo nhiều con đường khác nhau, thông qua tổ chức tư vấn, các trung tâm văn phòng, các công ty TNHH.
Trước nhu cầu ngày một lớn ấy, các trung tâm, văn phòng tư vấn mọc lên rất nhanh. Văn phòng nào cũng đưa ra những lời quảng cáo hấp dẫn như không cần chứng minh tài chính, chi phí thấp, sinh hoạt phù hợp, đảm bảo ra trường có thể dễ dàng kiếm được việc làm…. Thực tế, các dịch vụ tư vấn du học đang hoạt động khá tự do. Bởi không chỉ riêng ngành giáo dục mới được cấp phép. Rất nhiều công ty hoạt động không cần giấy phép của Bộ chủ quản mà vẫn hoạt động theo luật Doanh nghiệp. Một quan chức của Vụ hợp tác quốc tế, Bộ GD&ĐT, cho biết, trên cả nước hiện nay có hàng trăm đơn vị cơ sở làm tư vấn du học tự túc, song số được Bộ cấp phép chỉ vài chục. Trong số đó có không ít công ty TNHH hoàn toàn không liên quan đến hoạt động đào tạo mà vẫn chiêu sinh, đưa người ra nước ngoài du học.
Theo Nghị định 05 về xuất nhập cảnh, các trung tâm tư vấn có thể đưa người ra nước ngoài mà không cần sự kiểm tra của ngành giáo dục. Cũng vì hiện nay rất thiếu các văn bản pháp lý về cơ chế phối hợp trong quản lý lĩnh vực này giữa các ngành giáo dục với các ngành có liên quan, đặc biệt là công an, ngoại giao nên hoạt động du học tự túc đang trở nên phức tạp và ngày càng xa tầm kiểm soát của Bộ.
Có không ít vụ lộn xộn, tiêu cực như lập công ty ma để lừa đảo, đưa người ra nước ngoài bất hợp pháp. Rất nhiều trung tâm chạy theo kinh doanh, quảng cáo và tư vấn không đúng sự thật.
Một cán bộ Đại sứ quán Việt Nam ở Sydney (Australia), nói: “Tôi cho rằng không nên đưa các cháu đi du học khi mà lực học quá yếu. Với lực như vậy không thể tiếp nhận những kiến thức cao ở các trường đại học nước ngòai. Hơn nữa khi gia đình chưa có đủ kinh phí cũng đừng cho các cháu đi”. Một số gia đình còn có suy nghĩ chỉ cần lo đủ tiền 1-2 năm đầu còn các năm sau các cháu có thể tự lo lấy. Suy nghĩ như vậy là sai lầm vì sinh viên không có tiền đóng học sẽ không được gia hạn visa, đuổi về nước. Các em bỏ học đi làm ăn buôn bán, không còn sức theo học, sống chui lủi…
Trịnh Vũ
